(Гимн любви к отчизне)
Muz. Wojciech (Albert) Sowiński
Sł. Ignacy hrabia Krasicki
Święta miłości kochanej ojczyzny,
Czują cię tyłko umysły poczciwe!
Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,
Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe.
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe.
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nię zal i umierać. (bis)
Wolności! której dobra nie docieka
Gmin jarzma zwykły, nikczemny i podły;
Cecho dusz wielkich, ozdobo człowieka,
Strumieniu boski, cnót zaszczycon źródły!
Tyś tarczą twoich Polaków od wieka,
Z ciebie się pasmem szczęścia nasze wiodły.
Większaś nad przemoc! А kto ciebie godny -
Pokruszył jarzma albo padł swobodny. (bis)
1774 i 1780
Tekst tej pieśni napisał biskup warmiński Ignacy hrabia Krasicki, najwybitniejszy twórca literatury polskiego oświecenia. Pierwsza część tekstu powstała ро 1772 roku, ро doświadczeniach konfederacji barskiej i pierwszym rozbiorze Polski. Na jednym z obiadów czwartkowych jesienią 1774 roku Krasicki czytał zebranym swój poemat Myszeis przygotowywany do druku jako debiut książkowy i w pieśni IX tego poematu ogłosił pierwszą strofę Świetą miłości kochanej ojczyzny, która jako Apostrofa anonimowego autora, ukazała się tej jesieni w czasopiśmie "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne". Jeszcze tegoż samego 1774 roku Apostrofa do miłości ojczyzny była kolportowana przez księgarzy także w formie osobnej ulotki. Niebawem książę Adam Czartoryski, założyciel i komendant Szkoły Rycerskiej w Warszawie, włączył wiersz Krasickiego do Katechizmu moralnego dla uczniów Korpusu Kadetów; tekst ten również wywieszony na drzwiach pokoi kadetów, odmawiany со sobotę przed oficerem dyżurnym jak modlitwa, był też śpiewany (nie wiadomo dziś - z jaką melodią) - jako Pieśn Szkoły Rycerskiej. Z tego powodu innym znanym tytułem tej pieśni pozostał Hymn Szkoły Rycerskiej. Również Komisja Edukacji Narodowej propagowała ten hymn, wprowadzając go do podręczników gramatyki.
Tekst drugiej części Hymnu... pochodzi z innego utworu Krasickiego - Wojny chocimskiej (1780). W XIX wieku śpiewniki podawały już oba te wiersze jako jeden Hymn do miłości ojczyzny.
Muzykę do tego tekstu pisało wielu twórców. Pierwszą znaną powszechnie wersję muzyczną skomponował Józef Elsner. Jednakże do dziś przetrwała zamieszczona tu melodia - napisana w 1831 roku na emigracji przez pianistę i kompozytora Wojciecha (Alberta) Sowińskiego (autora pierwszego w naszej muzykografii Słownika muzyków polskich dawnych i nowoczesnych, 1874).
W 1912 roku powstała - znana dziś także - inna pieśń zaczynająca się słowami Święta miłości kochanej Ojczyzny. Jej tekst, na kanwie utworu Krasickiego, napisał Władysław Bełza (autor słynnego Kto ty jesteś? - Polak mały...), zaś muzykę - Władysław Sawicki. Nosi ona tytuł Pieśń młodych skautów.
***
Ignacy hrabia KRASICKI (1733-1801), kasztelanic chełmski, biskup warmiński, poeta, satyryk, prozaik, komediopisarz, publicysta, autor pierwszej powieści polskiej Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776) - nazywany przez współczesnych “księciem poetów", uznany został w historii za najwybitniejszego przedstawiciela literatury polskiej okresu oświecenia.
Autor słynnych Bajek i przypowieści oraz Satyr (1779), poematów heroikomicznych Myszeis (1775, w którym zawarta jest pierwsza strofa Hymnu do miłości ojczyzny, Monachomachia (1778), Antymonachomachia (1779), 7 komedii (pisanych pod nazwiskiem swojego sekretarza М. Mowińskiego), eposu Wojna chocimska (1780, skąd pochodzi druga strofa Hymnu do miłości ojczyzny, dołączona już po smierci poety przez autorów śpiewników w XIX wieku), encyklopedii Zbiór potrzebniejszych wiadomości (1781-83).
Jest autorem tekstów znanych pieśni: Hymn do miłości ojczyzny (1774) oraz rocznicowej Pieśni na dzień 3 majа 1792.
Wojciech (Albert) SOWIŃSKI (1805-1880), pianista, kompozytor i pisarz muzyczny. W 1831 roku napisał muzykę do tekstu I. Krasickiego Hymn do miłości ojczyzny, która (wśród melodii róznych twórców) najdłużej związała się z tą pieśnią, aż do dnia dzisiejszego.
Jest autorem pierwszego słownika muzyków polskich, wydanego w języku francuskim (w 1837) i polskim (w 1874): Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych, kompozytorów, wirtuozów, śpiewaków, instrumencistów, lutnistów, organmistrzów, poetów lirycznych i miłośników sztuki muzyczniej, zawierający krótki rys historii muzyki w Polsce, opisanie obrazów cudownych i dawnych instrumentów, z muzyką i portretem autora.
Wacław Panek. Hymny polskie. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1997.
Maria Wacholc. Śpiewnik polski. Wydanie I. Kraków 2002, Oficyna Wydawnicza «Impuls», s. 34-35.