 |
Му, Pierwsza Brygada
(Мы, Первая Бригада)
Sł. Tadeusz Biernacki i Andrzej Hałaciński
Legiony to żebracza nuta,
Legiony to ofiarny stos,
Legiony to żołnierska buta,
Legiony to straceńców los!
Му, Pierwsza Brygada,
Strzelecka gromada,
Na stos
Rzuciliśmy swój życia los,
Na stos, na stos!
Nie chcemy już od was uznania,
Ni waszych mów, ni waszych łez.
Już skończył się czas kołatania
Do waszych serc, do waszych kies.
Му, Pierwsza Brygada...
О, ile mąk, ile cierpienia,
О, ile krwi, przelanych łez,
Pomimo to nie ma zwątpienia,
Dodawał sił wędrówki kres.
Му, Pierwsza Brygada...
Krzyczeli, żeśmy stumanieni,
Nie wierząc nam, że chcieć to móc!
Leliśmy krew osamotnieni,
A z nami był nasz drogi Wódz!
Му, Pierwsza Brygada...
Inaczej się dziś zapatrują
I trafić chcą do naszych dusz,
I mówią, że nas juz szanują,
Lecz właśnie czas odwetu już.
Му, Pierwsza Brygada...
Dziś nadszedł czas pokwitowania
Za mękę serc i katusz dni,
Nie chciejcie więc politowania,
Zasadą jest: za krew chciej krwi!
Му, Pierwsza Brygada...
Umieliśmy w ogień zapału
Młodzieńczych wiar rozniecić skry,
Nieść życie swe dla ideału
I swoją krew, i marzeń sny.
Му, Pierwsza Brygada...
Dzisiaj już my, jednością silni,
Tworzymy Polskę, przodków mit,
Że wy w tej pracy nie dość pilni,
Zostanie warn potomnych wstyd!
Му, Pierwsza Brygada...
Potrafim dziś dla potomności
Ostatki swych poświęcić dni.
Wsród fałszów siać siew szlachetności
Miazgą swych ciał, żarem swej krwi.
Му, Pierwsza Brygada...
Jest to najsłynniejsza pieśń Legionów Polskich utworzonych przez Józefa Piłsudskiego i najsłynniejsza pieśń zołnierska z okresu I wojny światowej. Po wojnie stała się nieoficjalnym hymnem Wojska Polskiego, а także była jedną z kandydatek do miana hymnu państwowego.
Pieśń powstawała w lipcu i jesienią 1917 roku. Za autorów jej tekstu uznani zostali dwaj legioniści: Tadeusz Biernacki i Andrzej Hałaciński. Melodie zapożyczono z rosyjskiego marsza wojskowego Przjeście przez Morze Czerwone (nieznanego autora).
Historia tej pieśni rozpoczęła się w sierpniu 1914 roku, kiedy to zorganizowane przez Józefa Piłsudskiego bataliony związków strzeleckich złożone z trzech tysięcy ochotników, na czele z I Kompanią Kadrową - ро marszu z Krakowa wkraczały do Kielc; 12 sierpnia weszła do miasta "kadrówka".
Przed wejściem Polaków, z Kielc wycofał się syberyjski pułk piechoty wojsk carskich, który tu, na zachodnich krańcach imperium rosyjskiego, stacjonował w roku wybuchu wojny. Nuty syberyjskiej orkiestry wojskowej przejął kapelmistrz Sikorski, prowadzący w Kielcach orkiestrę dętą straży pożarnej. Wśród nich był anonimowy marsz Przejście przez Morze Czerwone, które to nuty Sikorski oznaczył jako Marsz nr 10, na pamiątkę uwięzienia przez władze carskie jednego z członków orkiestry, Czarneckiego, w Х Pawilonie. Kieleccy strażacy nauczyli się melodii tego marsza i chętnie ją grywali podczas codziennych koncertów letnich w miejskim parku.
Po wkroczeniu do miasta żołnierzy polskich, cała orkiestra Sikorskiego przyłączyła się do legionistów, stając się później wojskową orkiestrą I Brygady Legionów Polskich.
Natomiast ów Kielecki marsz dziesiąty grała żołierzom już od pierwszych wrześniowych bitew pod Nowym Korczynem i Laskami, а w listopadzie pod Krzywopłotami.
W latach 1914-1917 melodia ta spopularizowała się wśród legionistów i kilkakrotnie probówano do niej pisać teksty pieśni, które jednak dłużej nie przetrwały. А były to anonimowe pieśni zaczynające się słowami: Legiony to żebracza nuta (śpiewana już w 1915), Legiony to zwycięska nuta. Śpiewano też na melodię rosyjskiej pieśni rewolucyjnej Legiony to są Termopile.
U źródeł tekstów tych anonimowych, jak również później tekstów Biernackiego i Hałacińskiego, które utworzyły ostateczny kształt tej pieśni, leżała sytuacja, z jaką w społeczeństwie polskim spotkali się legioniści. Kiedy strzelcy Piłsudskiego w sierpniu 1914 roku przekraczali granicę między zaborem austriackim i rosyjskim, szli z ogromnym ładunkiem nadziei, w przekonaniu, że idą oswobodzić kraj. Jednakże już na początku spotkali się z chłodem i wyraźną rezerwą ze strony rodaków. Ludność cywilna tzw. kongresówki, czyli ziem polskich wchodzących w skład imperium rosyjskiego, nie dowierzała, że rozpętana niedawno wojna światowa oraz sformowane w Austrii wojsko polskie - przywraca Polsce niepodległość. Najpierw Kielce, а potem Warszawa, raczej obojętnie patrzyły w 1914 roku na wojsko Piłsudskiego, со w żołnierzach budziło gorycz i zwątpienie.
Dramatyczny moment w historii Legionów Polskich nastąpił w lipcu 1917 roku, podczas tzw. kryzysu przysięgowego. Niemcy zażądali bowiem od oddziałów polskich złożenia przysięgi na dotrzymanie wierności i braterstwa broni wojskom niemieckim i austro-węierskim. Legioniści odmówili. Józef Piłsudski z pułkownikiem Sosnkowskim zostali uwięzieni w twierdzy magdeburskiej. Natomiast rodacy negatywnie ocenili postawę żołnierzy Piłsudskiego, uznając ją za niepolityczną i niebezpieczną w skutkach.
Badacz poezji legionowej, Grzegorz Bytnar (właśc. Andrzej Romanowski), pisał: "Legioniści poczuli się nagle odepchnięci przez całe społeczeństwo - przez wszystkie jego partie, frakcje, obozy. Chłopcom w maciejówkach przychodzila zapewne ochota wygarnięcia rodakom prawdy. Takim właśnie gorzkim, brutalnym rozrachunkiem była Му, Piervsza Brygada. Polacy - zdawała się mówić pieśń - nie dorośli do czynu legionowego..."
Wydarzenia z okresu kryzysu przysięgowego stały się bezpośrednią przyczyną napisania tekstu tej pieśni, który to tekst pisali niezależnie od siebie, w dwóch różnych miejscach Europy - Tadeusz Biernacki i Andrzej Hałaciński.
Biernacki, 18-letni wówczas żołnierz, twierdził, że swój tekst pieśni napisał w nocy z 17 па 18 lipca w pociągu z Modlina do Szczypiórna, wiozącym internowanych przez Niemców legionistów, którzy odmówili przysięgi. Natomiast wcielony, ро kryzysie przysięgowym, do armii austriackiej legionista I Brygady i literat Andrzej Tadeusz Hałaciński (więzień Kozielska, zamordowany w 1940 w Katyniu) - podał, iż swój tekst napisał w południowym Tyrolu, na froncie włoskim, jesisnią 1917 roku. Аlе саłу czas pozoptawał pod silnym wpływem emocji lipcowego kryzysu. Na przykład ро głośnym "Liście otwartym do brygadiera Piłsudskiego, byłego członka Rady Stanu" Izy Moszczeńskiej-Rzepeckiej opublikowanym w "Głosie" (22 lipca 1917), który Hałaciński uznał za "niepoczytalny w swej bezmyślnej złośliwości artykuł zarzucający warcholstwo Komendantowi i nam" - odpowiedział jesienią w jednej ze swoich zwrotek pieni (nie weszła ona potem do wspólnego tekstu, lecz znalazła się tam bardzo podobna zwrotka Biernackiego). Odpowiedź Hałacińskiego była dosadna i sformułowana żołnierskim językiem: "Nie chcemy już od was uznania, ni waszych mów, ni waszych łez. Skończyły się dni kołatania do waszych dusz - jebał was pies!"
Po raz pierwszy cała pieśń, tekst i melodię, opublikowano w Warszawie w 1920 roku nakładem В. Rudzkiego - pod tytułem Му, pierwsza brygada. Piosenka żołnierska w ukiadzie М. Kozar-Słobodzkiego (autor tego opracowania to także twórca melodii pieśni Rozkwitają pąki białych róż).
10 sierpnia 1924 roku, na Zjeździe Legionowym w Lublinie, marszałek Józef Piłsudski powiedział: "Dziękuję panom za najdumniejszą pieśń, jaką kiedykolwiek Polska stworzyła". Po tym zjeździe, w sierpniu 1924 Biernacki dopisał zwrotkę "Dzisiaj już my jednością silni", а Hałaciński w październiku 1925 ostatnią zwrotkę "Potrafim dziś dla potomności."
Od początku lat 20. popularność tej pieśni nigdy nie malała wśród Polaków, bez względu na czas historyczny pokoju lub wojny i okoliczności polityczne oraz obowiązujący ustrój.
Pieśń jest znana też pod tytułem Marsz Pierwszej Brygady, Pierwsza Brygada.
***
Tadeusz BIERNACKI (1899-1974), inżynier chemik i metaloznawca, autor wierszy, podpułkownik Wojska Polskiego. Вуł żołnierzem I Brygady w kompanii L. Lisa-Kuli. W 1917 napisał część zwrotek tekstu pieśni Му, Pierwsza Brygada (drugim współautorem tekstu tej pieśni jest А. Т. Hałaciński). W czasie II wojny światowej pracował w polskim Wojskowym Instytucie Technicznym w Wielkiej Brytanii, ро wojnie pozostał w Londynie. W 1946 Rada Ministrów PRL pozbawiła go obywatelstwa polskiego. Zmarł w Szwajcarii.
Andrzej Tadeusz HAŁACIŃSKI (1891-1940), autor utworów literackich, podpułkownik Wojska Polskiego, notariusz, starosta w Brzesku i Okocimiu. Do kryzysu przysięgowego 1917 był żołnierzem I Brygady Legionów, w czasie kryzysu napisał część tekstu pieśni Му, Pierwsza Brygada (drugi współautor tekstu: Т. Biernacki). Internowany w Kozielsku, został zamordowany przez NKWD w Katyniu.
Wacław Panek. Hymny polskie. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1997.
Pierwsza Brygada - Eugeniusz Mossakowski, baryton, z udz. Chóru W. Lachmana i ork. pod dyr. Bronisława Szulca, Syrena-Electro (ok. 1930):
Pieczęć państwowa Rzeczpospolitej Polskiej z 1927 roku
Государственная печать Речи Посполитой Польской 1927 года
WARIANT
Pierwsza brygada
Legiony to żołnierska nuta,
legiony to straceńców los.
Legiony to żołnierska buta,
legiony to ofiarny stos.
Му pierwsza brygada
strzelecka gromada.
Na stos rzuciliśmy
nasz życia los,
na stos, na stos!
О, ileż mak, ileż cierpienia,
а ileż krwi, wylanych łez,
pomimo to nie ma zwątpienia,
dodawał sił wędrówki kres.
Му pierwsza brygada...
(wersja scrócona)
О mój rozmarynie. Śpiewnik 1914-1939 / Wybór i opracowanie Marek Sart. Wydawnictwo Fuga, Warszawa, 1988.
.